Heeft wetenschappelijk onderzoek geen toegevoegde waarde?

Heeft wetenschappelijk onderzoek geen toegevoegde waarde?

Afgelopen week las ik een artikel van een wetenschapsjournalist die kritisch is op wetenschappelijke onderzoeken. Laat ik direct maar beginnen met te zeggen dat ik geen hoge pet op heb van wetenschappelijk onderzoek maar tegelijkertijd weet dat onderzoeken erg nuttig kunnen zijn. ‘Huhhh’ zal je zeggen?

Dat zit zo: wetenschappers dienen in mijn ogen nieuwsgierig te zijn: Hoe zit het? Hoe kan dit? Waarom werkt dit zo? In feite zoeken ze vaak een verklaring voor wat er al is, maar wat we mogelijk (nog) niet begrijpen.

Dat kan interessant zijn.

Tegelijk realiseer ik me dat het absoluut niet nodig is dat we alles begrijpen en dat er sowieso ruimte mag zijn voor een onverklaarbare werkelijkheid. Persoonlijk hoef ik ook niet alles te begrijpen. Ik hoef niet te weten hoe de motor van mijn auto werkt als ik er maar veilig in kan rijden. Niet alle info is dus interessant voor mij.

Het wordt lastiger als we te maken krijgen met zaken waar de wetenschap niet kan verklaren hoe het kan of hoe het werkt. Of het niet wil aannemen? Feit is dat het er wel is! Denk aan de aarde als bol en niet als platte schijf. Maar denk ook aan energetische genezing (Greg Braden), leven zonder voedsel of drinken (Roy Martina), het wél kunnen beïnvloeden van je parasympatische zenuwstelsel (Wim Hof) of het communiceren met dieren of bomen (velen!).

Zo is er tegenwoordig wel meer wat ‘niet-wetenschappelijk’ kan worden aangetoond. (Nog) niet verklaard kan worden dus. Maar er wel is, wat wel werkt of wat voor velen positief is.

Weten en Wetenschap

Waar de wetenschap vooral gebaseerd is op het cognitieve (kunnen verklaren, logica, meetbaar en herhaalbaar in testsituaties) is dat slechts een onderdeel van ons leven. De werkelijkheid immers is complex, we weten nog lang niet alles over de natuur en we zijn onderdeel van de natuur. Al zolang als we hier op aarde zijn. Met het isoleren van onszelf buiten de natuur en de natuurlijke invloeden, doen we die werkelijkheid geweld aan. Dat kan niet. Iedereen ‘weet’ dat er zoiets is als intuïtie, als aanvoelen, als iets wat onzichtbaar is maar er wel is. Daar kan de wetenschap vaak niet zoveel mee. Laten we dan beide in hun waarde laten en accepteren dat we soms iets kunnen verklaren en soms ook niet.

Verkeerde conclusies?

Een voorbeeld: Het vergaderruimte effect.

Als er een groep mensen gedurende een uur in een (slecht of niet geventileerde) ruimte is, dan kunnen we observeren wat er gebeurt: de concentratie neemt af, mensen worden wat suffig. Bovendien ‘ruikt’ het dan vaak wat muffig in die ruimte. Dat merk je als je de deur open doet!

Je zou gericht kunnen vragen of de leraar ‘saai’ is of hoe groot de interesse was in het onderwerp. Meetbaar maken dus. Een conclusie van meetbaar onderzoek zou kunnen zijn:

• De spreker/leraar is saai
• De toehoorders zijn ongeïnteresseerd

De vraag is of dit waar is. Concluderen dat het zo is, lijkt me geen toegevoegde waarde.

Het onderzoek kan ook aantonen dat de hoeveelheid zuurstof daalt door de gebruikers in de ruimte (O2) en de hoeveelheid koolzuurgas (Co2) neemt toe. Dit heeft op ons brein het effect dat we ‘duffer’ worden en minder geconcentreerd zijn. Daarom duren vergaderingen of lessen vaak te lang.

Nogal verschillende conclusies. Helaas tonen verschillende onderzoeken vaak verschillende uitkomsten. Soms spreken ze elkaar zelfs tegen.

Kritisch zijn!

Het belangrijkste lijkt mij om vooral zelf kritisch te zijn en te blijven.

Soms is het maar net wat er onderzocht wordt. Vaak los van andere ingrediënten.

Soms is het maar net wat de onderzoeker wil onderzoeken (en wil aantonen?)

Soms zijn er zaken die niet te verklaren zijn, althans niet volgens de wetenschap. Maar die er wel zijn. Het onverklaarbare dan afdoen als fictie, bedrog, illusie of kwakzalverij gaat in tegen het feit dat het er wel is en in veel gevallen aantoonbaar werkt, helpt of gebeurt.

Daarbij komt dat veel wetenschappelijk onderzoek ‘gesponsord’ wordt. Kan het zijn dat er belangen zijn bij bepaalde uitkomsten? Dat een onderzoek ‘gestuurd’ wordt om bepaalde conclusies op te leveren?

De vraag of wetenschappelijk onderzoek wel of geen toegevoegde waarde heeft hangt m.i. af van de vraag voor wie de informatie interessant kan zijn, wat je er mee kunt, en wat er precies aangetoond wordt! Wat we helaas vaak zien met wetenschappelijk onderzoek is dat er een conclusie aan verbonden wordt. Alsof het ‘de waarheid’ is, misschien wel ‘de enige waarheid’. Wat al weer inhoudt dat er blijkbaar meerdere waarheden zijn, ha ha!

1-persoons-wetenschap

Hoe zou het zijn als je vooral je eigen onderzoek serieus neemt? Dat je zelf de onderzoeker bent en dat je bij jezelf te rade gaat? Dat je beschikbare kennis of informatie zelf gaat toepassen en bepaalt of het voor jou werkt? Aannemelijk is? Bestaat?

Ik wens je veel wijsheid én veel plezier.